تلرانس مهندسی چیست؟
همیشه انحرافات حول مقدار هدف در طول ساخت قطعات ماشینکاری وجود دارد که بر اساس استفاده از محصول، تلرانسی ایجاد می شود تا تغییرات قابل قبولی به وجود آید. تلرانس مهندسی محدوده قابل قبولی از انحراف در اندازه گیری ها نسبت به مقدار پایه است. می توان گفت تلرانس های مختلف این تضمین را می کند که محصولات دارای مشخصات مورد نیاز و دارای عملکرد مناسب هستند.
تلرانس دقیق دقت ماشینکاری را تضمین می کند و در زمان و منابع نیز صرفه جویی می شود. محدودیت هایی که تلرانس ایجاد می کند به قطعات مختلف با مشخصات مشابه اجازه می دهد تا با هم مطابقت داشته باشند و یا اینکه بتوان آن ها را با هم تعویض کرد. همچنین تلرانس دقیق کیفیت کار را بالا می برد و تعدا قطعات معیوب را کاهش می دهد.
چگونه می توان تلرانس را در نقشه مهندسی تعیین کرد؟
معمولا تلرانس به گونه ای تنظیم می شود که تاثیر زیادی بر سایر عوامل و یا نتیجه یک فرایند نداشته باشد. در هنگام تنظیم تلرانس، خطای اندازه گیری، عدم قطعیت و قابلیت فرایند باید در نظر گرفته شود. گاهی اوقات سطح کیفی قابل قبول نیز بر انتخاب تلرانس تاثیر می گذارد.
انواع تلرانس در نقشه کشی مهندسی
در نقشه کشی مهندسی تلرانس ها شامل تلرانس شکل، تلرانس ابعادی، تلرانس موقعیت، تلرانس عمومی، تلرانس هندسی و ... می باشد.
- تلرانس ابعادی: این تلرانس به تنوع قابل قبول در اندازه ها مانند طول، ضخامت، عرض، شعاع و ... اشاره دارد.
- تلرانس دو طرفه: این تلرانس تغییر در هر دو جهت از بعد اسمی را مشخص می کند. مثلا اگر قطعه ای داریم که دارای اندازه اسمی 50 میلی متر و با تلرانس 0.5± می باشد، به این معنی است که قطعه می تواند بین 49.5 میلی متر تا 50.5 میلی متر باشد.
- تلرانس یک طرفه: این تلرلنس تغیری فقط در یک سمت اعم از منفی یا مثبت مشخص می کند.
- Limit Tolerances: این تلرانس، حد بالا و پایین را مستقیما برای یک بعد مشخص می کند.
تلرانس هندسی
این تلرانس به تنوع مجاز شکل با حفظ ویژگی های یک قطعه اشاره دارد. به عنوان مثال، اگر دارای سطح صافی هستید که در محدوده تلرانس خاصی باید باشد تا محصول نهایی به درستی کار کند، ممکن است تلرانس صافی باید مشخص شود. در زیر اصطلاحات مربوط به تلرانس هندسی را توضیح می دهم:
- راستی: میزان انحراف از یک خط مستقیم
- صافی: میزان انحراف از سطح
- دایره ای: میزان انحراف از دایره
- استوانه ای: میزان انحراف از سیلندر
- نمایه: میزان انحراف برای منحنی یا سطوح
تلرانس موقعیت
این تلرانس میزان انحراف مجاز برای مکان یک ویژگی نسبت به موقعیت دقیق را مشخص می کند. این تلرانس نیز اصطلاحاتی دارد که به شرح زیر است:
- تلرانس جهت: میزان تغییر جهت
- تلرانس مکان: تنوع در موقعیت
- تلرانس خروج: از این تلرانس برای تست هایی مانند خروج دایره ای استفاده می شود.
تلرانس عمومی
این تلرانس برای ابعاد نامشخص، محدوده تلرانس قابل قبولی در نقشه ارائه می دهد و شامل استانداردهایی مانند ISO 2768 می باشد. تلرانس هایی که تلرانس عمومی شامل می شود در زیر اشاره شده است:
- تلرانس خطی: این تلرانس تغییرات قابل قبول برای ابعاد خطی مانند عرض، طول، ضخامت و ... را مشخص می کند.
- تلرانس زاویه ای: تلرانسی است که خطای مجاز در زوایای مشخص بین سطوح یا محورها را تعیین می کند.
- تلرانس ارتفاع پخ: تغییرپذیری در ارتفاع لبه های پخ دار با این تلرانس کنترل می شود.
GD&T
GD&T سیستم جامعی از انواع تلرانس ها می باشد.
لیستی از نمادهای تلرانس هندسی
∅: بعد قطر +/-: انحراف اسمی بالا و پایین
±: عرض کلی ×: نشان دهنده ضرب
μ: نماد پیشوند میکرومتر °: درجه
‘: واحد زاویه mm: میلی متر
In: اینچ mas: واحد زاویه
M: حداکثر شرایط مادی N: بعد اسمی
R: بعد مرجع PCD: قطر دایره ای پیچ
A: بعد واقعی BTM: تحمل اولیه تولید
PT: تحمل موازی
نمادهایGD&T:
⊥: عمود بودن ∆: زاویه دار بودن
∥: موازی سازی =: متمرکز بودن
C: خروج دایره ای TIR: خواندن شاخص کل
